Przegląd
Ludzie w każdym wieku często postrzegają prowadzenie samochodu jako klucz do niezależności. Osoby z utratą wzroku nie są tu wyjątkiem. Trzy grupy osób z utratą wzroku, które chcą uzyskać lub utrzymać przywilej prowadzenia pojazdów, to nastolatki z wrodzoną lub nabytą wadą wzroku, które nigdy nie prowadziły pojazdów, dorośli z tą samą wadą wzroku, którzy nigdy nie prowadzili pojazdów, oraz dorośli z nabytą wadą wzroku, którzy w przeszłości prowadzili pojazdy, ale mogą stracić prawo jazdy z powodu utraty wzroku. Normy widzenia dla kierowców różnią się jednak w poszczególnych stanach, a różnice te utrzymują się pomimo dziesięcioleci badań wykazujących, że nie ma bezwzględnego kryterium granicznego ostrości wzroku lub widzenia peryferyjnego dla bezpiecznego i niebezpiecznego prowadzenia pojazdów. Fakt, że w poszczególnych stanach obowiązują różne standardy, powoduje, że osoby z upośledzeniem wzroku nie mogą uzyskać prawa jazdy w niektórych stanach, w tym być może w swoim własnym, podczas gdy mogą je uzyskać w sąsiednim stanie. Jest oczywiste, że zdolność tych osób do bezpiecznego prowadzenia pojazdów silnikowych nie zmienia się po przekroczeniu granicy państwa. Jednak, aby zachować przynajmniej część uprawnień do prowadzenia pojazdów, mogą one być zmuszone do przeniesienia się do innego stanu.
Powszechnie wiadomo, że wielu starszych kierowców modyfikuje swoje normy jazdy, aby zapewnić bezpieczeństwo sobie i innym. Na przykład, wielu starszych kierowców dobrowolnie ogranicza lub zaprzestaje jazdy w nocy, w niebezpiecznych warunkach pogodowych lub na autostradach. Dzięki ograniczeniu prowadzenia pojazdu starsi kierowcy, zwłaszcza ci z wadami wzroku, mogą nadal bezpiecznie i sprawnie prowadzić samochód mimo ograniczonej widoczności. Jest to ważne, biorąc pod uwagę, że większość starszych osób mieszka na przedmieściach lub na terenach wiejskich, gdzie samochód jest niezbędny do przemieszczania się.
Maksymalizacja możliwości wzrokowych
Dla wszystkich osób, a w szczególności dla kierowców z wadami wzroku, ważne jest, aby upewnić się, że ich korekcja okularowa jest aktualna. Poprawa kontrastu i kontrola odblasków za pomocą soczewek filtrujących może również przynieść wiele korzyści. Większość kierowców doświadczyła jazdy w blasku słońca, patrząc przez zabrudzoną przednią szybę. Chociaż noszenie okularów przeciwsłonecznych i dbanie o czystość przedniej szyby nie jest obowiązkowe, to z pewnością pomaga kierowcom lepiej widzieć i czuć się bardziej komfortowo podczas jazdy.
Maksymalizacja uwagi wzrokowej
Badania nad czynnikami ludzkimi wykazały, że ślepota nieuważności i koszt zmiany kierowcy przyczyniają się do wypadków samochodowych lub są ich bezpośrednią przyczyną. O ślepocie nieuważności mówimy wtedy, gdy uwaga danej osoby skupiona na jednej czynności osłabia jej uwagę na innych czynnościach. Na przykład, gdy kierowcy skupiają się na kierunkowskazach, ich uwaga nie jest skupiona na tym, co dzieje się na drodze przed nimi. Koszt przełączania uwagi odnosi się do czasu, jaki zajmuje danej osobie przełączanie uwagi między różnymi czynnościami. Częstym przykładem powodującym wypadki za kierownicą jest pisanie SMS-ów podczas jazdy. Gdy podczas jazdy kierowca koncentruje się na pisaniu SMS-a, jego reakcja na otaczający go ruch jest opóźniona.
Badania użytecznego pola widzenia wykazały, że czas potrzebny na przetworzenie informacji wizualnych, zwłaszcza w skomplikowanym środowisku wizualnym, z którym mamy do czynienia za każdym razem, gdy prowadzimy samochód, wydłuża się z wiekiem. Mając to na uwadze, skrócenie lub wyeliminowanie czasu potrzebnego starszym kierowcom lub kierowcom z upośledzeniem wzroku na szukanie i wizualne przetwarzanie informacji o znakach drogowych powinno pomóc im w utrzymaniu koncentracji na drodze przed sobą i na otaczającym ich ruchu.
Prostym sposobem na ograniczenie lub wyeliminowanie konieczności szukania kierunkowskazów jest zastosowanie urządzenia GPS (Global Positioning System), które wykorzystuje wskazówki mówione. Zwłaszcza starsi kierowcy i kierowcy z upośledzeniem wzroku powinni rozważyć korzystanie z urządzenia GPS ze wskazówkami mówionymi, aby nie rozpraszać się szukaniem znaków drogowych i móc skupić uwagę na otaczającym ich ruchu.
Wreszcie, dzięki dostępnym obecnie w samochodach rozwiązaniom technicznym, takim jak adaptacyjne tempomaty i ostrzeżenia o niezamierzonym opuszczeniu pasa ruchu, oczekuje się, że wszyscy kierowcy będą bezpieczniejsi za kierownicą.
Uwagi końcowe
Dobry kierowca to ktoś, kto ma zdolność postrzegania zmian w szybko zmieniającym się otoczeniu; zdolność umysłową do szybkiej i właściwej oceny i reakcji na te informacje; zdolność motoryczną do wykonywania tych decyzji, wraz z umiejętnościami kompensacyjnymi pozwalającymi zrekompensować utratę zdolności w innych obszarach. Ponadto przy rozważaniu ograniczenia czynności prowadzenia pojazdu lub całkowitego wycofania się z prowadzenia pojazdu należy wziąć pod uwagę obycie kierowcy ze środowiskiem jazdy oraz jego dotychczasową historię prowadzenia pojazdu.
Dla wielu kierowców z utratą wzroku ograniczone prawo jazdy, pozwalające na prowadzenie pojazdu w ciągu dnia, w ograniczonym promieniu od miejsca zamieszkania i z mniejszą prędkością, może być wszystkim, czego pragną. Zdarzają się jednak sytuacje, w których dana osoba będzie musiała całkowicie zrezygnować z prowadzenia pojazdów z powodu utraty wzroku lub połączenia zaburzeń widzenia i zmian poznawczych. Kiedy nadejdzie ten czas, osoba taka musi zrozumieć, że wycofanie się z prowadzenia pojazdów ma na celu bezpieczeństwo jej samej i innych.
Wreszcie, powszechnie wiadomo, że utrata wzroku w ogóle, a także utrata uprawnień do prowadzenia pojazdów, może prowadzić do poczucia beznadziejności i depresji. Na szczęście jest wiele rzeczy, które mogą zwiększyć możliwości funkcjonalne osób z utratą wzroku. Aby dowiedzieć się o dostępnych zasobach dla osób z utratą wzroku, odwiedź stronę Narodowego Programu Edukacji Zdrowotnej o Zdrowiu Oczu dotyczącą programu dla osób z niskim widzeniem pod adresem www.nei.nih.gov/nehep/programs/lowvision.
7/9/15
Mark Wilkinson, OD
Uniwersytet Iowa Carver College of Medicine
Przewodniczący Podkomitetu ds. Niskiego Widzenia Narodowego Programu Edukacji Zdrowotnej o Zdrowiu Oczu
